«Ընդդեմ սեփական պատմության կեղծարարության» հոդվածաշարի նախորդ թողարկումների հղումները՝ 1-ին մաս, 2-րդ մաս, 3-րդ մաս, 4-րդ մաս, 5-րդ մաս, 6-րդ մաս, 7-րդ մաս, 8-րդ մաս, 9-րդ մաս, 10-րդ մաս, 11-րդ մաս, 12-րդ մաս, 13-րդ մաս, 14-րդ մաս, 15-րդ մաս, 16-րդ մաս, 17-րդ մաս։
* * *
Հայաստանի Հանրապետության Խորհրդարանի նախագահ Լեւոն Տեր‑Պետրոսյանը հայտնի է որպես խորհրդային անցուդարձերի սուր դիտորդ‑մեկնաբան։ Ստորեւ` նրա տեսակետները խորհրդային ընթացիկ քաղաքականության մասին, որ նա արտահայտել է Երեւանում, ապրիլի 23‑ին կատարված մի հարցազրույցի ժամանակ։
– Ի՞նչ հնարավորություն եք տեսնում, որ աջ ուժերը համոզեն Գորբաչովին բռնի ուժ գործադրելու Խորհրդային Միության ամբողջականությունը պահպանելու համար։
– Չեմ հավատում, որ ներկա ժամանակում հնարավոր է Միությունը պահել բռնի ուժով։ Եթե աջ թեւն ու Կենտրոնը համոզված լինեին այդպիսի հնարավորության մեջ, նրանք արդեն գործադրած կլինեին այն։
Հնարավոր է, որ զինվորականների, պետանվտանգության կամ ուրիշների կողմից դավադիր փորձեր արվեն, սակայն այդպիսի փորձերը դատապարտված են ձախողության։ Ես չեմ հավատում, թե Գորբաչովն ինքն այդպիսի կուրս վերցնի, որովհետեւ դա կնշանակի, թե նա իր հիմնական քաղաքականությունից շեղվում է։ Ուրեմն նա պետք է մոռանա դեմոկրատացումն ու վերակառուցումը։ Առանց այդ երկու սկզբունքների երկիրն ընկնելու է տնտեսական այնպիսի մի ճգնաժամի մեջ, որով նա դժվար թե կարողանա պահպանել Միությունը։ Դեռ ավելին. նման իրավիճակում Գորբաչովը կորցնելու է միջազգային աջակցությունը, որը նրա միակ դրամագլուխն է ներկայումս։ Իսկ եթե նա կորցնի միջազգային վստահությունը, փաստորեն ձեռնունայն կմնա։
– Ելցին-Գորբաչով եւ դեմոկրատական ուժերի միջեւ կոալիցիոն կառավարություն կազմելու ինչպիսի՞ հնարավորություններ եք տեսնում։
– Ինձ թվում է, թե Գորբաչովը միայն պրոպագանդիստական նպատակներով կարող է ընդունել նման բան, սակայն հակասություններն այնքան խորն են, որ նման կոալիցիա կամ գործակցություն չի կարող գործնական լինել։
– Ուրեմն ինչպե՞ս կարելի է դուրս գալ այս ճգնաժամից։
– Կա միայն մի ճանապարհ` դեմոկրատական ուժերը պետք է ամրապնդվեն, իսկ Կենտրոնը պետք է հեռանա բեմից։ Նախկին համակարգն այլեւս անկարող է կառավարել երկիրը։ Կենտրոնը դատապարտված է փլուզման, եւ նա չի կարող վերականգնել իր ֆունկցիան։
– Դուք մասնակցում էիք Ֆեդերացիայի խորհրդի նիստերին եւ մոտիկից տեսնում Գորբաչովին։ Տեսնո՞ւմ եք որեւէ փոփոխություն նրա կարողության մեջ… Խորհրդային Միությունը առաջնորդելու։
– Իմ տպավորությամբ, Գորբաչովի գլխավոր դժվարությունն այն է, որ նա փոփոխությունների ու բարենորոգումների հստակ եւ կառուցողական ծրագիր չունի, եւ դա է նրան պատեպատ խփում։ Մյուս կողմից՝ ես պետք է գնահատեմ նրա կատարած հավասարակշռող դերը։ Այս առումով նրա ներկայությունը չափազանց կարեւոր է։ Ես զգում եմ, որ խորքում նա հակադրվում է առճակատումներին եւ ուժային վիճակներին։ Բայց այս կապակցությամբ ես պետք է շեշտեմ նաեւ Ելցինի նշանակությունը։ Ես հավատացած եմ, որ հավասարակշռության գլխավոր դերը Ելցինն է կատարել։ Եթե մենք չունենայինք ուժեղ դեմոկրատական հիմքով օժտված Ելցին, ապա աջերի կողմից ճնշումը կարող էր Գորբաչովին մղել մի կացության, որտեղ նա կուզենար ուժ գործադրել։ Փաստորեն, Ելցինն օգնում է Գորբաչովին, որ նա հեռու մնա աջերի ճնշումից։ Լեւոն Տեր-Պետրոսյան, Ընտրանի, Երեւան, 2006, էջ 191—192:
(շարունակելի)